Starcie zębów to proces, w którym dochodzi do utraty twardych tkanek zęba, takich jak szkliwo i zębina. Problem ten dotyka pacjentów w różnym wieku, a jego przyczyny mogą mieć zarówno podłoże mechaniczne, jak i chemiczne. Choć zjawisko to jest częściowo naturalnym skutkiem starzenia się organizmu, nadmierne lub przedwczesne starcie zębów staje się coraz powszechniejsze. Wpływają na to zmiany w stylu życia, dieta oraz stres. W artykule omówimy szczegółowo przyczyny, objawy, konsekwencje oraz metody leczenia i profilaktyki starcia zębów.
Rodzaje starcia zębów
Starcie zębów można podzielić na kilka typów w zależności od mechanizmu powstawania:
- Abrazja – to mechaniczne ścieranie szkliwa wywołane zewnętrznymi czynnikami, takimi jak zbyt agresywne szczotkowanie zębów, używanie twardych szczoteczek, nieprawidłowa technika szczotkowania czy stosowanie past o nadmiernie ściernym składzie. W przypadku abrazji charakterystyczne jest pojawienie się wklęsłości w okolicach szyjek zębowych.
- Erozja – to chemiczne uszkodzenie szkliwa wywołane działaniem kwasów pochodzących z diety lub środowiska. Kwas zawarty w napojach gazowanych, sokach owocowych, a nawet w kwaśnych warzywach, takich jak pomidory, zmiękcza szkliwo, co czyni je bardziej podatnym na uszkodzenia.
- Atricja – to naturalne ścieranie zębów w wyniku ich codziennego użytkowania. Choć jest to proces fizjologiczny, może zostać przyspieszony przez niewłaściwy zgryz, bruksizm lub inne czynniki.
- Starcie patologiczne – obejmuje wszystkie przypadki nadmiernego lub przedwczesnego starcia zębów, które wykracza poza normalne zmiany związane z wiekiem. Może być wynikiem połączenia abrazji, erozji i atricji.
Przyczyny nadmiernego starcia zębów
- Bruksizm – mimowolne zgrzytanie lub zaciskanie zębów jest jedną z głównych przyczyn ich starcia. Bruksizm występuje najczęściej podczas snu i jest związany z napięciem nerwowym, stresem lub wadami zgryzu. Regularne tarcie zębów prowadzi do znacznego ubytku szkliwa.
- Kwasowa dieta – częste spożywanie kwaśnych napojów, takich jak soki owocowe, napoje gazowane czy energetyczne, sprzyja erozji szkliwa. Długotrwałe narażenie zębów na działanie kwasów zmiękcza ich powierzchnię i zwiększa podatność na ścieranie.
- Choroby ogólnoustrojowe – schorzenia takie jak refluks żołądkowo-przełykowy, anoreksja czy bulimia mogą powodować kontakt zębów z kwasami żołądkowymi, co prowadzi do erozji szkliwa.
- Nieprawidłowe nawyki higieniczne – szczotkowanie zębów z nadmierną siłą, stosowanie szczoteczek o twardym włosiu oraz używanie nieodpowiednich past ściernych może powodować abrazję szkliwa, szczególnie w okolicy szyjek zębowych.
- Nawyki parafunkcyjne – obgryzanie paznokci, żucie długopisów, używanie zębów jako narzędzi do otwierania opakowań czy gryzienie twardych przedmiotów (np. lodu) dodatkowo obciąża zęby i przyspiesza ich starcie.
- Wady zgryzu – nieprawidłowy rozkład sił żucia prowadzi do nierównomiernego obciążenia zębów. Te, które są bardziej obciążone, ścierają się szybciej.
Objawy starcia zębów
Pacjenci z nadmiernie startymi zębami często zgłaszają:
- Zwiększoną wrażliwość zębów na bodźce termiczne (zimno, ciepło) oraz chemiczne (kwaśne, słodkie pokarmy).
- Ból w okolicach żuchwy i stawów skroniowo-żuchwowych, szczególnie w przypadku bruksizmu.
- Skrócenie zębów i utratę ich naturalnej anatomii, co może prowadzić do problemów z żuciem.
- Odsłonięcie zębiny, co skutkuje zmianą koloru zębów na żółtawy odcień.
- Pęknięcia, mikrouszkodzenia oraz postrzępione brzegi zębów.
- Zmniejszenie wysokości zwarcia, co wpływa na wygląd twarzy i może powodować zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym.
Diagnostyka starcia zębów
Diagnoza starcia zębów wymaga szczegółowego wywiadu z pacjentem oraz badania klinicznego. Stomatolog ocenia stan uzębienia, stopień starcia szkliwa i zębiny oraz sprawdza ułożenie zgryzu. Często stosuje się dodatkowe badania, takie jak:
- Zdjęcia rentgenowskie – pozwalają ocenić stan wewnętrznych struktur zęba oraz kości szczęki i żuchwy.
- Skany cyfrowe – umożliwiają precyzyjne monitorowanie postępu starcia zębów.
- Analiza okluzji – pozwala zidentyfikować nieprawidłowe kontakty między zębami, które mogą powodować nadmierne obciążenie.
Leczenie starcia zębów
- Eliminacja przyczyny – kluczowe jest usunięcie czynników odpowiedzialnych za starcie zębów. W przypadku bruksizmu zaleca się stosowanie szyn relaksacyjnych, które chronią zęby podczas snu. Przy refluksie żołądkowo-przełykowym konieczne jest leczenie farmakologiczne, aby ograniczyć kontakt zębów z kwasami.
Zobacz: Leczenie bruksizmu w Dentistree
- Rekonstrukcja zębów – w przypadku zaawansowanego starcia stosuje się odbudowę zębów za pomocą materiałów kompozytowych, licówek lub koron protetycznych. Celem jest przywrócenie estetyki i funkcjonalności uzębienia.
- Fluoropreparaty – stosowanie past, żeli lub płukanek z fluorem wzmacnia szkliwo i zwiększa jego odporność na erozję.
- Leczenie ortodontyczne – korekcja wad zgryzu pozwala równomiernie rozłożyć siły żucia, co chroni zęby przed nadmiernym obciążeniem.
Zobacz: Leczenie ortodontyczne w Dentistree
- Zmiana nawyków – pacjent powinien unikać czynników ryzyka, takich jak spożywanie kwaśnych produktów, agresywne szczotkowanie czy nawyki parafunkcyjne.
- Dieta – wprowadzenie produktów neutralizujących działanie kwasów, takich jak mleko czy sery, może pomóc w ochronie szkliwa.
Estetyczne aspekty starcia zębów
Starte zęby mają istotny wpływ na wygląd twarzy. Skrócenie zębów powoduje zmianę proporcji dolnej części twarzy, co może nadawać jej starszy i mniej atrakcyjny wygląd. Ponadto utrata naturalnej anatomii zębów, ich płaski kształt oraz żółtawy kolor wpływają na estetykę uśmiechu. Współczesna stomatologia estetyczna oferuje szereg rozwiązań, które pozwalają przywrócić naturalny wygląd zębów, poprawiając tym samym pewność siebie pacjenta.
Znaczenie profilaktyki
Zapobieganie starciu zębów opiera się na eliminacji czynników ryzyka i regularnych wizytach u stomatologa. Prawidłowa higiena jamy ustnej, stosowanie szczoteczek o miękkim włosiu oraz unikanie szkodliwych nawyków to podstawowe elementy profilaktyki. Edukacja pacjentów na temat właściwej diety oraz metod radzenia sobie ze stresem również odgrywa kluczową rolę w ograniczaniu problemu starcia zębów.
Bibliografia
- Kostecka, M. (2020). „Starcie zębów – problem współczesnej stomatologii.” Dentystyka Praktyczna, nr 3, s. 12–18.
- Rewolucja w leczeniu startych zębów – licówki i korony. Polskie Towarzystwo Stomatologiczne.
- Łuczaj-Cepowicz, E., & Wyszyńska-Pawelec, G. (2018). „Ergonomia w higienie jamy ustnej – zapobieganie abrazji szkliwa.” Journal of Dental Prophylaxis, 5(2), s. 45–53.
- Dieta a zdrowie jamy ustnej – poradnik dla pacjentów. Ministerstwo Zdrowia RP, 2021, dostęp: www.mz.gov.pl
- Dawson, P. (2019). Functional Occlusion: From TMJ to Smile Design. Elsevier, s. 203–210.
- Gryc, J. (2021). „Kwasowa erozja szkliwa – przyczyny, diagnostyka, leczenie.” Stomatologia Współczesna, 6(4), s. 89–96.
- American Dental Association. „Managing Bruxism and Tooth Wear.”
- Lussi, A., & Carvalho, T. S. (2015). „Erosion – pathophysiology, diagnosis, and risk factors.” Clinical Oral Investigations, 19(4), s. 907–913.
