Ortodonta to lekarz dentysta, który ukończył specjalizację z ortodoncji, czyli dziedziny zajmującej się diagnozowaniem i leczeniem wad zgryzu oraz nieprawidłowego ustawienia zębów. Choć najczęściej kojarzy się z zakładaniem aparatów ortodontycznych, jego rola jest znacznie szersza. Ortodoncja łączy aspekty estetyczne, funkcjonalne i zdrowotne. Wady zgryzu mogą prowadzić do problemów z żuciem, oddychaniem, mówieniem, a także powodować dolegliwości bólowe w obrębie głowy, szyi i stawów skroniowo-żuchwowych. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że ponad 60% dzieci na świecie cierpi na wady zgryzu, a odsetek ten systematycznie rośnie również wśród dorosłych.
Diagnostyka ortodontyczna
Każde leczenie ortodontyczne rozpoczyna się od dokładnej diagnostyki. Ortodonta analizuje nie tylko zęby, ale także proporcje twarzy, rysy profilu, sposób ustawienia szczęk i funkcję języka. Podstawą oceny są zdjęcia rentgenowskie (pantomogram, cefalometria), fotografie zewnątrzustne i wewnątrzustne, modele diagnostyczne zębów oraz coraz częściej – skany 3D jamy ustnej. Dzięki nowoczesnym narzędziom cyfrowym można stworzyć precyzyjny plan leczenia, który obejmuje przewidywalny ruch zębów i czas terapii. Według badań opublikowanych w „Journal of Clinical Orthodontics” użycie technologii cyfrowych skraca czas diagnostyki o około 30% i zmniejsza ryzyko błędów w planowaniu leczenia.
Leczenie wad zgryzu
Ortodonta zajmuje się leczeniem różnorodnych wad zgryzu, w tym tyłozgryzu, przodozgryzu, zgryzu otwartego, zgryzu krzyżowego, zgryzu głębokiego oraz stłoczenia zębów. Wady te mogą mieć podłoże genetyczne, rozwojowe lub być wynikiem szkodliwych nawyków, takich jak ssanie kciuka, oddychanie przez usta czy długotrwałe używanie smoczka.
Często współistnieją z wadami wymowy oraz dolegliwościami ze strony stawów skroniowo-żuchwowych. Statystyki Polskiego Towarzystwa Ortodontycznego wskazują, że 7 na 10 dzieci w wieku szkolnym ma przynajmniej jedną wadę wymagającą leczenia ortodontycznego, a u niemal połowy dorosłych występują zaburzenia zwarcia mogące wymagać interwencji ortodonty.
Rodzaje aparatów ortodontycznych
W zależności od wieku pacjenta i rodzaju wady ortodonta może zaproponować różne metody leczenia. U dzieci często stosuje się aparaty ruchome, które zakładane są na kilka godzin dziennie lub na noc. W przypadku młodzieży i dorosłych najczęściej stosuje się aparaty stałe – klasyczne metalowe lub estetyczne ceramiczne.
Coraz większą popularnością cieszą się przezroczyste nakładki ortodontyczne, takie jak Invisalign, które są niemal niewidoczne i bardziej komfortowe w codziennym użytkowaniu. Z danych producenta systemu Invisalign wynika, że ponad 15 milionów pacjentów na świecie skorzystało z tej formy leczenia, a liczba ta dynamicznie rośnie, zwłaszcza w grupie dorosłych pacjentów w wieku 30–50 lat.
Ortodoncja dziecięca
Jednym z kluczowych obszarów pracy ortodonty jest leczenie dzieci. Ortodoncja dziecięca skupia się nie tylko na korygowaniu już istniejących wad, ale przede wszystkim na ich zapobieganiu. Wczesna diagnoza umożliwia wykorzystanie naturalnych procesów wzrostu do poprawy ustawienia szczęk i zębów.
Ortodonta może również pomóc w eliminacji szkodliwych nawyków, które mogą prowadzić do rozwoju nieprawidłowości. Według raportu Ministerstwa Zdrowia z 2022 roku, tylko 38% dzieci w wieku 6–10 lat trafia na kontrolę ortodontyczną we właściwym czasie, mimo że aż 70% z nich wykazuje oznaki nieprawidłowego zgryzu.
Ortodoncja osób dorosłych
Coraz więcej dorosłych decyduje się na leczenie ortodontyczne. W przeciwieństwie do dzieci i młodzieży, u dorosłych konieczne jest uwzględnienie obecności prac protetycznych, chorób przyzębia czy utraty zębów. Leczenie może być bardziej złożone i wymagać współpracy z innymi specjalistami – periodontologiem, protetykiem czy chirurgiem stomatologicznym.
W wielu przypadkach ortodoncja przygotowuje pacjenta do leczenia protetycznego lub implantologicznego, np. poprzez stworzenie odpowiednich przestrzeni między zębami. Z danych Amerykańskiego Stowarzyszenia Ortodontów wynika, że osoby powyżej 21. roku życia stanowią już ponad 25% wszystkich pacjentów ortodontycznych w gabinetach prywatnych.
Leczenie interdyscyplinarne
Ortodonta bardzo często współpracuje z innymi specjalistami, co jest szczególnie ważne w przypadku pacjentów dorosłych. W leczeniu interdyscyplinarnym mogą brać udział chirurdzy szczękowo-twarzowi, protetycy, implantolodzy, logopedzi czy laryngolodzy.
Ortodoncja może być częścią leczenia kompleksowego – przygotowującego do operacji ortognatycznej, rekonstrukcji uśmiechu czy leczenia zaburzeń oddychania podczas snu. Według danych opublikowanych w „International Orthodontics”, w Europie blisko 35% pacjentów ortodontycznych wymaga równoległego leczenia w ramach kilku specjalizacji stomatologicznych lub medycznych.
Retencja i stabilizacja wyników leczenia
Po zakończeniu leczenia ortodontycznego konieczne jest utrzymanie uzyskanych efektów, co nazywane jest fazą retencji. Ortodonta dobiera odpowiedni aparat retencyjny – może to być cienki drucik przymocowany do wewnętrznej strony zębów (retainer stały) lub przezroczysta nakładka noszona na noc (retainer ruchomy).
Czas trwania retencji zależy od rodzaju wady, wieku pacjenta i biologicznej pamięci tkanek. Z badań opublikowanych w „Journal of Dental Research” wynika, że u ponad 20% pacjentów dochodzi do nawrotu wady, jeśli faza retencji zostanie skrócona lub całkowicie pominięta. Dlatego istotne jest regularne kontrolowanie stabilności wyników i przestrzeganie zaleceń lekarza.
Nowoczesne technologie w ortodoncji
Współczesna ortodoncja korzysta z zaawansowanych technologii, które poprawiają precyzję leczenia i komfort pacjenta. Do standardów należy już cyfrowe skanowanie łuków zębowych, obrazowanie 3D, komputerowe planowanie leczenia oraz drukowanie modeli diagnostycznych.
Ortodonci coraz częściej korzystają z oprogramowania wspomaganego sztuczną inteligencją, które pozwala dokładnie przewidzieć ruchy zębów i optymalizować czas trwania terapii. Według raportu „Global Orthodontic Market Trends 2023” aż 68% praktyk ortodontycznych w krajach UE korzysta z przynajmniej jednej formy cyfrowego planowania leczenia, co przekłada się na wyższą skuteczność i zadowolenie pacjentów.
Czytaj też: 7 ważnych cech dobrego ortodonty
Czytaj też: Kiedy z dzieckiem do ortodonty
Czytaj też: Co robi ortodonta na pierwszej wizycie
Dentistree - Ortodoncja
ul. Oś Królewska 18 lok. U2
02-972 Warszawa – Wilanów
Skontaktuj się
