Zdrowie jamy ustnej odgrywa kluczową rolę w ogólnym rozwoju dziecka. Wczesne problemy stomatologiczne mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych i estetycznych w przyszłości, jeśli nie zostaną odpowiednio zdiagnozowane i leczone. Dlatego warto poznać najczęstsze schorzenia stomatologiczne występujące u dzieci oraz przyczyny ich powstawania, aby móc skutecznie im zapobiegać i reagować w odpowiednim czasie.
Próchnica zębów
Jednym z najpowszechniejszych problemów stomatologicznych u dzieci jest próchnica. To choroba, która dotyka zarówno zęby mleczne, jak i stałe, prowadząc do ich stopniowej degradacji.
Główna przyczyna próchnicy to działanie kwasów wytwarzanych przez bakterie zamieszkujące jamę ustną. Bakterie te żywią się resztkami pokarmowymi, szczególnie cukrami, które są obecne w diecie. W wyniku ich metabolizmu powstają kwasy, które niszczą szkliwo, prowadząc do powstawania ubytków.
Próchnica jest szczególnie groźna u dzieci, ponieważ ich zęby mleczne mają cieńsze szkliwo niż zęby stałe, co sprawia, że są bardziej podatne na uszkodzenia. W dodatku, wiele dzieci nie ma jeszcze w pełni rozwiniętych nawyków higienicznych, co zwiększa ryzyko wystąpienia tej choroby. Częstym błędem jest także nadmierne spożywanie słodyczy, napojów gazowanych czy soków owocowych bogatych w cukry, które sprzyjają rozwojowi próchnicy. Ważnym czynnikiem jest również zbyt rzadkie mycie zębów lub niewłaściwa technika szczotkowania.
Czytaj więcej: Próchnica u dzieci: przyczyny, objawy i profilaktyka
Zaburzenia zgryzu
Wady zgryzu to kolejny często spotykany problem u dzieci. Mogą one wynikać z różnych przyczyn, takich jak dziedziczne skłonności, nawyki związane z ssaniem kciuka lub przedłużone korzystanie z smoczka, a także przedwczesna utrata zębów mlecznych. Wady te mogą dotyczyć zarówno ustawienia samych zębów, jak i nieprawidłowego rozwoju szczęki i żuchwy.
Najczęściej spotykane wady zgryzu to przodozgryz, tyłozgryz, zgryz krzyżowy oraz stłoczenie zębów. W przodozgryzie dolne zęby wysuwają się przed górne, natomiast w tyłozgryzie mamy do czynienia z odwrotną sytuacją – górne zęby nachodzą zbyt mocno na dolne. Zgryz krzyżowy to nieprawidłowe ułożenie zębów górnych i dolnych podczas zamykania szczęk, natomiast stłoczenie zębów to sytuacja, w której zęby nie mają wystarczająco miejsca w łuku zębowym, co powoduje ich nachodzenie na siebie.
Wczesna diagnostyka wad zgryzu jest kluczowa, ponieważ nieleczone mogą prowadzić do problemów z wymową, gryzieniem, a nawet bólem stawów skroniowo-żuchwowych. Ortodonta może zalecić leczenie aparatem ortodontycznym, które w młodym wieku jest zazwyczaj bardziej skuteczne i mniej inwazyjne niż u dorosłych.
Dentistree - Ortodonta dziecięcy
ul. Oś Królewska 18 lok. U2
02-972 Warszawa – Wilanów
Skontaktuj się
Wczesna utrata zębów mlecznych
Zęby mleczne pełnią bardzo ważną funkcję, nie tylko w procesie żucia, ale również jako „przewodniki” dla wyrastających zębów stałych. Wczesna utrata zębów mlecznych może prowadzić do poważnych problemów ze zgryzem. Dzieje się tak, ponieważ sąsiednie zęby mogą przesuwać się w miejsce brakującego zęba, co utrudnia prawidłowy wzrost zęba stałego.
Przyczyną przedwczesnej utraty zębów mlecznych najczęściej jest zaawansowana próchnica lub urazy. Gdy zęby mleczne są uszkodzone lub usunięte, może to wpływać na rozwój kości szczęki i żuchwy, a także na estetykę uśmiechu. Z tego powodu, w przypadku przedwczesnej utraty zębów, stomatolodzy często zalecają stosowanie tzw. „utrzymywaczy przestrzeni”, które zapobiegają przesuwaniu się innych zębów i pozwalają na prawidłowy wzrost zębów stałych.
Wrażliwość zębów
Wrażliwość zębów, choć częściej kojarzona z dorosłymi, może również występować u dzieci. Wynika to głównie z odsłonięcia zębiny, czyli tkanki znajdującej się pod szkliwem, która jest bardziej podatna na bodźce zewnętrzne. Dzieci z wrażliwymi zębami mogą odczuwać ból podczas spożywania zimnych, gorących, słodkich lub kwaśnych pokarmów.
Jedną z przyczyn wrażliwości zębów u dzieci może być nadmierne użycie pasty do zębów z fluorem, co prowadzi do ścierania szkliwa. Innym powodem może być nieleczona próchnica, urazy mechaniczne, a także nieprawidłowa technika szczotkowania, która może uszkadzać delikatne szkliwo dziecięcych zębów.
Urazy zębów
Aktywność fizyczna dzieci, w tym zabawy i sporty, często prowadzi do różnego rodzaju urazów zębów. Urazy te mogą obejmować złamania, zwichnięcia, a nawet całkowitą utratę zęba. Dzieci są bardziej narażone na tego typu uszkodzenia z uwagi na swoją energię oraz mniejsze zdolności koordynacyjne.
W przypadku urazu zęba, niezwykle istotne jest jak najszybsze udanie się do stomatologa. Zwichnięcie lub wybicie zęba może wymagać natychmiastowej interwencji, zwłaszcza jeśli chodzi o zęby stałe. Często w takich przypadkach możliwe jest ponowne umieszczenie zęba w jego pierwotnym miejscu, o ile działanie zostanie podjęte szybko. W przypadku złamania zęba, stomatolog może zalecić odbudowę zęba przy użyciu materiałów kompozytowych, które estetycznie rekonstruują jego kształt i funkcję.
Choroby dziąseł
Choć choroby dziąseł częściej kojarzone są z osobami dorosłymi, mogą również dotyczyć dzieci. Najczęstszą chorobą dziąseł wśród dzieci jest zapalenie dziąseł (gingivitis), które objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem oraz krwawieniem dziąseł, szczególnie podczas szczotkowania zębów.
Zapalenie dziąseł jest zazwyczaj wynikiem nagromadzenia płytki nazębnej, która nie jest regularnie usuwana. Jeśli nie zostanie odpowiednio leczone, może przekształcić się w poważniejsze schorzenie – paradontozę, która prowadzi do uszkodzenia tkanek otaczających zęby, a w skrajnych przypadkach do ich utraty.
Afty i inne zmiany w jamie ustnej
Afty to bolesne owrzodzenia, które mogą występować na błonie śluzowej jamy ustnej. Choć ich dokładna przyczyna nie jest w pełni znana, uważa się, że mogą być wynikiem urazów mechanicznych, infekcji wirusowych, a także spadku odporności lub stresu.
U dzieci afty mogą pojawiać się po zranieniach podczas jedzenia twardych pokarmów lub po przypadkowym ugryzieniu wewnętrznej strony policzka.
W większości przypadków afty goją się samoistnie w ciągu kilku dni do dwóch tygodni, jednak mogą powodować znaczny dyskomfort, szczególnie podczas jedzenia i mówienia. W celu łagodzenia bólu stosuje się specjalne preparaty łagodzące, a także unika się spożywania kwaśnych i ostrych pokarmów, które mogą dodatkowo podrażniać zmiany.
Ząbkowanie
Ząbkowanie to naturalny proces wyrzynania się zębów mlecznych, który zaczyna się zazwyczaj między 6. a 12. miesiącem życia dziecka. Dla wielu dzieci ząbkowanie wiąże się z bólem, obrzękiem dziąseł oraz ślinotokiem.
Proces ten może również powodować niepokój u dziecka, a nawet lekką gorączkę.
Rodzice mogą pomóc dziecku przetrwać ten trudny okres, oferując specjalne gryzaki, które łagodzą ból, oraz stosując żele chłodzące.
Fluoroza
Fluoroza to schorzenie, które może wystąpić u dzieci na skutek nadmiernego spożycia fluoru podczas formowania się zębów. Fluor jest składnikiem, który wzmacnia szkliwo zębów, ale w nadmiarze może prowadzić do powstawania białych plam lub brązowych przebarwień na zębach.
Objawy fluorozy są szczególnie widoczne na zębach stałych, które zaczynają się wyrzynać między 6. a 12. rokiem życia.
Główne przyczyny fluorozy to nadmierne stosowanie pasty do zębów zawierającej fluor, picie wody z wysoką zawartością fluoru oraz przyjmowanie suplementów fluoru, gdy nie jest to konieczne. Prewencja fluorozy obejmuje monitorowanie ilości fluoru, z jakim dziecko ma kontakt, oraz edukację rodziców na temat właściwego stosowania produktów zawierających fluor.
Problemy z higieną jamy ustnej
Właściwa higiena jamy ustnej jest kluczowa w zapobieganiu wielu problemom stomatologicznym. Niestety, wiele dzieci ma trudności z regularnym myciem zębów lub nie wykonuje tego w odpowiedni sposób. Często zdarza się, że dzieci myją zęby zbyt krótko lub nie myją ich w ogóle, co prowadzi do nagromadzenia płytki nazębnej i powstawania próchnicy.
Ważne jest, aby rodzice dbali o edukację swoich dzieci w zakresie higieny jamy ustnej. Zaleca się, aby dzieci myły zęby co najmniej dwa razy dziennie przez co najmniej 2 minuty. Używanie pasty do zębów z fluorem jest istotne, ale równie ważne jest, aby dzieci były świadome, jak prawidłowo szczotkować zęby i używać nici dentystycznej. Rodzice mogą pomóc w tym procesie, myjąc zęby razem z dziećmi lub nadzorując je w trakcie szczotkowania.
Zwyczaje żywieniowe
Dieta dziecka ma ogromny wpływ na zdrowie jamy ustnej. Spożywanie dużej ilości słodyczy, napojów gazowanych i przetworzonej żywności może prowadzić do powstawania próchnicy i innych problemów stomatologicznych. Cukry prosty sprzyjają rozwojowi bakterii, które niszczą szkliwo zębów.
Ważne jest, aby rodzice wprowadzali zdrowe nawyki żywieniowe, zachęcając dzieci do spożywania warzyw, owoców oraz produktów bogatych w wapń, takich jak nabiał, które wspierają zdrowie zębów i kości.
Edukacja żywieniowa powinna obejmować również informacje o tym, jak wpływają na zdrowie jamy ustnej napoje słodzone, takie jak soki owocowe, które mimo, że uważane są za zdrową alternatywę, mogą zawierać dużą ilość cukrów. Warto zachęcać dzieci do picia wody, która nie tylko nawadnia organizm, ale również pomaga w płukaniu resztek jedzenia i bakterii z jamy ustnej.
Regularne wizyty u dentysty
Regularne wizyty u stomatologa są kluczowe w profilaktyce problemów stomatologicznych u dzieci. Specjaliści zalecają, aby dzieci zaczęły odwiedzać dentystę w wieku pierwszego roku życia lub w momencie pojawienia się pierwszego zęba.
Regularne badania pomagają w wczesnym wykrywaniu problemów i ich szybkiej interwencji. Dentysta może również wykonać zabiegi profilaktyczne, takie jak fluoryzacja czy usuwanie płytki nazębnej, co jest szczególnie ważne u dzieci, które mogą mieć trudności z właściwym szczotkowaniem.
Dentistree - Stomatologia Dziecięca
ul. Oś Królewska 18 lok. U2
02-972 Warszawa – Wilanów
Skontaktuj się
Edukacja rodziców i dzieci
Edukacja w zakresie zdrowia jamy ustnej powinna obejmować zarówno dzieci, jak i ich rodziców. Rodzice powinni być świadomi najczęstszych problemów stomatologicznych oraz metod ich zapobiegania.
Organizowanie warsztatów, szkoleń czy spotkań informacyjnych w przedszkolach i szkołach może być skutecznym sposobem na zwiększenie świadomości zdrowotnej wśród dzieci oraz ich opiekunów.
Stomatolodzy mogą prowadzić edukacyjne programy dla dzieci, które pomogą im zrozumieć znaczenie higieny jamy ustnej i zdrowego stylu życia. Dzięki gromadzeniu wiedzy na temat zdrowia jamy ustnej, dzieci będą bardziej skłonne do dbania o swoje zęby oraz podejmowania zdrowych wyborów żywieniowych.
Bibliografia
- Kleczyński, T. (2019). Choroby jamy ustnej u dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- Wysokińska, H. (2020). Zdrowie jamy ustnej dzieci: Poradnik dla rodziców. Wydawnictwo Medyczne.
- Małgorzata, T., & Jankowski, A. (2018). Próchnica zębów – przyczyny, zapobieganie, leczenie. Dental Forum, 32(4), 217-222.
- Wojciechowski, J. (2021). Wady zgryzu u dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego.
- Dębicka, A., & Pawłowska, K. (2017). Edukacja zdrowotna w zakresie higieny jamy ustnej dzieci. Polski Przegląd Stomatologiczny, 22(1), 45-50.
- Janiszewski, J. (2016). Ząbkowanie u dzieci: Mity i rzeczywistość. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 12(3), 255-259.
- Zawadzki, P. (2022). Choroby dziąseł u dzieci: Przyczyny i leczenie. Klinika Stomatologiczna, 27(2), 85-90.
- Fryderyk, W. (2021). Zaburzenia zgryzu u dzieci: Wczesna diagnostyka i leczenie. Wydawnictwo Czelej.
- Rogowska, M. (2015). Znaczenie zdrowego stylu życia dla zdrowia jamy ustnej. Przegląd Epidemiologiczny, 69(3), 341-346.
- Błażewicz, J. (2020). Fluoroza zębów: Przyczyny, objawy i leczenie. Stomatologia, 28(4), 123-130
