Współczesna stomatologia, a zwłaszcza periodontologia, coraz mocniej opiera się na precyzyjnych metodach obrazowania. Dzięki zaawansowanej diagnostyce możliwe jest wcześniejsze wykrywanie zmian patologicznych, dokładniejsze planowanie leczenia oraz monitorowanie jego efektów. Wśród najważniejszych narzędzi diagnostycznych stosowanych obecnie w periodontologii wymienić należy przede wszystkim tomografię komputerową wiązki stożkowej (CBCT) oraz klasyczną tomografię komputerową (CT).
Od zdjęć 2D do trójwymiarowego obrazowania
Przez wiele lat podstawowym narzędziem obrazowania w periodontologii były zdjęcia 2D – pantomogramy, zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe czy celowane zdjęcia okołowierzchołkowe. Choć do dziś mają one swoje zastosowanie, nie są w stanie przedstawić przestrzennej struktury tkanek przyzębia z wystarczającą dokładnością. Na zdjęciach 2D dochodzi często do nakładania się struktur anatomicznych, co może prowadzić do błędnej oceny ubytków kostnych, furkacji korzeni czy obecności zmian zapalnych.
Wprowadzenie technologii 3D, szczególnie CBCT, zrewolucjonizowało diagnostykę w stomatologii. CBCT umożliwia wykonanie trójwymiarowych obrazów o wysokiej rozdzielczości przy znacznie niższym poziomie promieniowania niż tradycyjna tomografia komputerowa. Co ważne, pozwala na dokładne obrazowanie twardych tkanek – kości i zębów – a więc struktur kluczowych dla diagnozy i leczenia chorób przyzębia.
Czym jest CBCT?
CBCT, czyli Cone Beam Computed Tomography, to technologia wykorzystująca wiązkę promieniowania rentgenowskiego w kształcie stożka. W przeciwieństwie do klasycznego CT, które skanuje pacjenta warstwa po warstwie, CBCT wykonuje jeden obrót wokół głowy pacjenta, zbierając dane obrazowe z wielu kątów. Następnie zaawansowane oprogramowanie rekonstruuje zebrane dane w formie trójwymiarowego modelu anatomicznego.
To właśnie dzięki tej technologii lekarz periodontolog może dokładnie zobrazować:
-
głębokość i kształt ubytków kostnych,
-
obecność zmian zapalnych i ich lokalizację,
-
stopień resorpcji kości,
-
stan furkacji korzeni,
-
rozkład i gęstość kości w miejscach planowanej regeneracji lub implantacji,
-
dokładną topografię anatomiczną okolicy przyzębia.
Zastosowanie CBCT w periodontologii
CBCT znalazło szerokie zastosowanie w diagnostyce chorób przyzębia, planowaniu leczenia chirurgicznego, regeneracyjnego oraz w ocenie skuteczności terapii. Umożliwia m.in.:
-
dokładne pomiary głębokości kieszeni kostnych,
-
ocenę typu i rozległości ubytków kostnych (infrabony, suprabony, ubytki trójścienne, dwuścienne i jednościenne),
-
wizualizację zmian w rejonie furkacji w trzonowcach,
-
diagnostykę obecności zębów zatrzymanych oraz ich wpływu na przyzębie,
-
planowanie zabiegów sterowanej regeneracji tkanek (GTR) i kości (GBR),
-
ocenę ryzyka przed leczeniem implantologicznym,
-
monitorowanie procesu gojenia i odbudowy przyzębia po leczeniu.
Dane statystyczne i skuteczność diagnostyczna
W badaniach porównawczych wykazano, że CBCT przewyższa konwencjonalne zdjęcia 2D w zakresie czułości i dokładności diagnostycznej. W jednym z badań klinicznych obejmującym ponad 2400 zębów u 100 pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia stwierdzono, że aż 83% zębów wykazywało obecność defektów kostnych możliwych do oceny jedynie na podstawie trójwymiarowych obrazów. Najczęściej występowały ubytki typu infrabony oraz zmiany w furkacjach.
Co ciekawe, najwięcej ubytków kostnych lokalizowano w tylnej części szczęki – szczególnie w rejonie trzonowców – a ich liczba i rozmiar wzrastały wraz z wiekiem pacjentów. Tego rodzaju dane pozwalają lepiej rozumieć przebieg choroby przyzębia oraz dostosowywać plany leczenia do indywidualnych potrzeb pacjentów.
Rozwój technologii wspierających CBCT
Dynamiczny rozwój technologii cyfrowych umożliwił nie tylko lepsze obrazowanie, ale także automatyzację analizy danych. Coraz częściej CBCT wykorzystywane jest w połączeniu ze sztuczną inteligencją (AI), która wspomaga lekarzy w detekcji ubytków, analizie rozkładu kości oraz planowaniu zabiegów chirurgicznych.
Dzięki integracji obrazów CBCT ze skanami wewnątrzustnymi (IOS), możliwe jest tworzenie pełnych, trójwymiarowych modeli jamy ustnej, wykorzystywanych w cyfrowym planowaniu leczenia periodontologicznego. Systemy komputerowe mogą również generować symulacje zabiegów oraz przewidywać możliwe komplikacje, co pozwala zwiększyć bezpieczeństwo terapii.
CBCT a tomografia komputerowa - różnice i ograniczenia
Choć CBCT jest obecnie preferowaną metodą obrazowania w stomatologii, klasyczna tomografia komputerowa (CT) nadal znajduje zastosowanie – zwłaszcza w sytuacjach wymagających szczegółowego obrazowania tkanek miękkich, np. w onkologii jamy ustnej. CBCT doskonale radzi sobie z obrazowaniem kości, ale ma ograniczoną zdolność rozróżniania struktur miękkotkankowych, takich jak dziąsła czy błona śluzowa.
Warto również wspomnieć o ograniczeniach CBCT:
-
większa dawka promieniowania niż w zdjęciach 2D (choć niższa niż w klasycznym CT),
-
artefakty w przypadku obecności metalowych wypełnień i implantów,
-
brak standaryzacji jednostek szarości (nie można bezpośrednio porównywać gęstości kości z danymi z CT),
-
wyższy koszt badania w porównaniu do zdjęć pantomograficznych.
CBCT w praktyce klinicznej - rosnące znaczenie
Mimo że CBCT początkowo wykorzystywane było głównie w chirurgii stomatologicznej i implantologii, coraz częściej staje się narzędziem codziennej praktyki w periodontologii. Szacuje się, że już około 8–10% wszystkich skierowań na badanie CBCT pochodzi od periodontologów, a liczba ta stale rośnie. Wraz z popularyzacją technologii, malejącymi kosztami i coraz większą świadomością lekarzy, CBCT staje się standardem w diagnostyce zaawansowanych przypadków chorób przyzębia.
Lekarze doceniają przede wszystkim możliwość wczesnej diagnostyki zmian, których nie widać w tradycyjnych zdjęciach, dokładne planowanie zabiegów chirurgicznych oraz możliwość monitorowania procesu leczenia na przestrzeni miesięcy.
Periodontologia w Dentistree
ul. Oś Królewska 18 lok. U2
02-972 Warszawa – Wilanów
Skontaktuj się
